Anh đưa em về thăm Quảng Ngãi
Thăm bờ xe, nước bến sông Trà
Thăm đồng lúa mới quê Mộ Đức
Chiều về Thiên Ấn ngắm chân mây.
Nhắc đến Quảng Ngãi, hẳn ai cũng sẽ liên tưởng đến một miền quê nghèo nằm ven dải đất miền trung. Khí hậu khắc nghiệt quanh năm, lại còn thường xuyên hứng chịu những cơn lũ, trận bão, làm quê nghèo càng thêm nghèo. Nhưng chính vì vậy, người dân Quảng Ngãi vừa thật thà vừa chất phác, có một món ngon của nơi này cũng như người, dân dã, bình dị, nhưng mấy ai quên nếu đã được nếm qua, don – món quà quê từ Trà Khúc.
Don có họ hàng với hến, tuy nhiên hến có mặt khắp nơi trên đất nước, còn don đặc biệt chỉ có ở Quảng Ngãi, nhiều nhất là trên sông Trà Khúc. Don với hến rất khó phân biệt, đến cả những người được ăn nhiều lần đôi khi còn nhầm. Chỉ những người bản xứ, sành ăn và có tìm hiểu kĩ thì mới biết được hàng thật – hàng giả. Theo như nhiều người nói thì don nhỏ hơn hến, và rìa thịt có màu hồng nhạt.
Don đem về ngâm cho nhả bớt bùn đất, sau đó chà sạch và mang luộc, đãi lấy thịt để chế biến. Don ở Quảng Ngãi thường được luộc, nêm nếm vừa ăn. Dọn kèm chung với bánh tráng, khi ăn, bẻ bánh tráng thành từng miếng nhỏ, chờ cho mềm rồi ăn thôi. Một tô don không có nhiều, nhìn ở trên chỉ thấy hành tây xắt sợi, hành lá và một ít tiêu xay. Đừng vội thất vọng, vì don đang lặn dưới đáy tô kìa.
Các quán bán don ở Quảng Ngãi thường bán kèm trứng vịt lộn, người ta đập trứng vào tô don, ăn vừa ngọt vừa no hơn. Muốn đổi vị, thỉnh thoảng người ta ăn don xào, đậm đà, lạ miệng.
Don có nhiều nhất vào tháng 4, tháng 5. Mùa này, nhà nhà đi xúc don, trẻ con được nghỉ hè, đứa nào cũng cầm rá, rổ đi theo ba mẹ, rủ bạn rủ bè đi đông vui như hội. Hôm don cạn thì xúc được nhiều, gặp hôm nước lớn, don bị vùi sâu dưới cát, xúc đủ cho cả nhà ăn đã vất vả chứ đừng nói gì buôn bán. Cũng có thể nói don là món ăn quý hiếm lắm.
Vậy nên bạn nào có ý định ra Quảng Ngãi, hãy đi vào mùa hè, để có dịp thưởng thức món quà quê đặc biệt này nhé!
Don được bán khắp nơi, những quán vỉa hè lúp xúp, trông tồi tàn nhưng chất lượng thì khỏi chê. Don là món cực kì đơn giản, hương vị cũng đơn giản, nhưng đừng bao giờ đánh đồng don với hến nhé, vì có giống nhau đến đâu, hến cũng chẳng bao giờ có mùi vị của phù sa Trà Khúc như don được đâu. Kể cả việc phân biệt don và hến là khó, nhưng tôi nghĩ các bạn đừng nhờ google để xem don nó như thế nào, vì đa số hình ảnh hiện lên là hến đó, còn nếu là don thì các bạn cũng không nhớ nổi. Tốt nhất là “mục sở thị”, đến tận nơi, thưởng thức và ghi nhớ hương vị don bằng vị giác của mình, các bạn nhé!
Đến Quảng Ngãi, các bạn cứ hỏi những người dân nơi đây mấy quán bán don ngon, hoặc nếu gặp may mắn, biết đâu các bạn sẽ được người ta mời về nhà ăn ấy chứ.